Het aantal Nederlandse huishoudens dat belegt, steeg in 2023 naar 1,6 miljoen — een groei van 11% ten opzichte van het voorgaande jaar.
Met de opkomst van digitale beleggingsplatforms en mobiel-gerichte broker-apps is beleggen toegankelijker dan ooit. Toch zijn de regels die beleggers moeten begeleiden naar verantwoord beleggingsgedrag nog steeds gebaseerd op verouderde kaders van meer dan 15 jaar oud.
In 2023 publiceerde de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een baanbrekend rapport getiteld “Observing Online Investment Platforms.”
Dit onderzoek biedt cruciale inzichten in hoe platformontwerp het gedrag van beleggers beïnvloedt — met name van particuliere beleggers die handelen zonder financieel advies. De AFM interviewde zes platforms en ondervroeg 850 beleggers over uiteenlopende onderwerpen rond digitaal beleggen.
De studie toont aan dat 32% van de beleggers suboptimaal gedrag vertoont: ze nemen te veel risico, spreiden hun portefeuille onvoldoende en handelen te vaak. Dat betekent dat meer dan 500.000 Nederlandse huishoudens mogelijk beslissingen nemen die niet in hun eigen belang zijn — vaak beïnvloed door de manier waarop beleggingsplatforms zijn vormgegeven.
Het rapport past gedragswetenschappelijke inzichten toe om te analyseren hoe interface-elementen, standaardinstellingen en ‘nudges’ het gedrag van beleggers sturen.
Bij Private Investor Alliance (PIA) vormt dit soort onderzoek een directe input voor ons Online Broker Evaluation Framework (OBEF) — met name voor Categorie 6: Beleggersgedrag.
Deze categorie richt zich op de manier waarop platforms besluitvorming beïnvloeden via ontwerp, educatie en gebruikersinteractie.
1. Platformontwerp beïnvloedt beleggingsgedrag aanzienlijk
De AFM benadrukt dat interfaceontwerp niet neutraal is: het stuurt beleggers actief. Zelfs kleine details, zoals betaal- en orderopties, hebben een meetbare impact.
Sommige platforms gebruiken standaard creditcardbetalingen, waardoor gebruikers worden aangemoedigd met geleend geld te beleggen — wat het risico vergroot.
Andere platforms stellen marktorders in als standaard, die onmiddellijk tegen de beste prijs worden uitgevoerd.
De AFM adviseert om limietorders als standaard te gebruiken, zodat beleggers een doelprijs instellen en het handelsproces vertragen.
Dergelijke keuzes op interfaceniveau beïnvloeden het gedrag, stimuleren frequenter handelen en vergroten het risico op verlies — vooral bij beginnende beleggers.
2. Informatie is niet altijd educatie
Hoewel de meeste platforms juridische en technische documentatie aanbieden, ontbreekt het vaak aan echte financiële educatie of is deze moeilijk te vinden.
Sommige platforms gebruiken tooltips, pop-ups of e-mails om leren te stimuleren, maar weinig stemmen de ervaring af op het kennisniveau van de gebruiker.
Informatie is vaak verstopt in complexe, technisch geschreven teksten die eerder overweldigen dan ondersteunen.
Beleggers slaan dergelijke inhoud over als die niet direct relevant lijkt, waardoor ze onvoldoende inzicht krijgen in producten en risico’s.
3. Visuele prikkels stimuleren kortetermijndenken
De AFM wijst erop dat visueel ontwerp speculatief gedrag kan bevorderen.
Rood/groen-flitsen, ranglijsten en realtime updates wekken FOMO-reacties op.
Platforms tonen vaak kortetermijnrendementen, wat beleggers kan misleiden over de werkelijke langetermijnwaarde.
Sommige platforms gebruiken vertrouwenwekkende visuals — zoals bankachtige branding of beveiligingssymbolen — om geloofwaardigheid uit te stralen zonder duidelijk te maken welke bescherming daadwerkelijk geldt.
Een goed ontworpen platform moet visueel gedrag juist afstemmen op langetermijndoelen, niet op de snelheid en sensatie van sociale media.
4. Meldingen en nudges kunnen overmatig handelen aanwakkeren
Gedragsmatige ‘nudges’ — pushmeldingen, waarschuwingen en promoties — worden vaak gebruikt om gebruikers te heractiveren.
De AFM waarschuwt echter dat veel meldingen emotioneel geladen zijn (“Grote koersbeweging nu!”) en niet aansluiten op het profiel of de strategie van de belegger.
Door gebrekkige onboarding begrijpen veel gebruikers de gevolgen van door meldingen getriggerde transacties niet.
Deze prikkels lijken vaak meer gericht op platformbetrokkenheid dan op beleggingssucces.
Verantwoord ontwerp van notificaties betekent: gepersonaliseerde, relevante meldingen die bijdragen aan — in plaats van afleiden van — langetermijnbeleggen.
5. Verantwoord platformontwerp: een oproep van de AFM
De AFM schrijft geen harde regels voor, maar roept platforms op om verantwoord ontwerp toe te passen — in de gedragswetenschap bekend als choice architecture.
Belangrijkste aanbevelingen:
Standaardopties: gebruik defaults die risico’s beperken en weloverwogen handelen bevorderen (bijv. limietorders, bankoverschrijvingen).
Keuzeaanbod: structureer activalijsten om diversificatie te stimuleren, niet alleen populariteit.
Informatiepresentatie: bied relevante gegevens duidelijk aan en beperk complexiteit.
Historische rendementen: toon langetermijnresultaten met heldere risicowaarschuwingen.
Interfaceontwerp: vermijd flashy effecten, urgentietonen en visuele overdaad.
Gebruikersflow: maak onboarding, stortingen, opnames en opzeggingen transparant en soepel.
Communicatie: stuur meldingen die tijdig, relevant en vrij van marketingbias zijn.
Deze ontwerpprincipes helpen onbedoelde schade te beperken en bevorderen dat beleggers met vertrouwen en duidelijkheid handelen.
Conclusie: hoe PIA deze inzichten toepast
Bij Private Investor Alliance verwerken we de bevindingen van de AFM rechtstreeks in onze categorie Beleggersgedrag — onderdeel van het 14-delige Online Broker Evaluation Framework.
Deze categorie beoordeelt:
Of platforms manipulatie vermijden via emotioneel ontwerp of constante prikkels.
Of onboarding betekenisvolle profielen en kennischecks omvat.
Hoe standaardinstellingen en UI-elementen verantwoord beleggen ondersteunen.
Of educatieve content nuttig, begrijpelijk en toegankelijk wordt aangeboden.
Deze categorie omvat 8 specifieke criteria en maakt deel uit van 250+ datapunten binnen het gehele framework.
Zo beoordelen we platformontwerp als een kernfactor in beleggingsgedrag.
Door ons werk te baseren op regelgevend onderzoek en academisch bewijs, biedt PIA broker-ranglijsten die transparantie, langetermijnresultaten en beleggersbescherming centraal stellen.